બોસ્ટન : શાનદાર શહેર : ડો. મહેબૂબ દેસાઈ

બોસ્ટનમાં અમે પ્રવેશ્યા ત્યારે રમઝાન માસના ચાર પાંચ રોઝા બાકી હતા. તેને કારણે એ દરમિયાન બોસ્ટનમાં ફરવાનો અવકાશ જુજ રહ્યો. આમ છતાં ફિરોઝભાઈ અને શબાના અમને આસપાસના સ્થળોની મુલાકાતે આગ્રહ કરી લઇ જતા. અને અમે એમના એ આગ્રહ સાથે બોસ્ટન પાન કરતા રહેતા. એ અલ્પ પરિભ્રમણ પરથી મને એટલો તો અહેસાસ થઇ ગયો કે બોસ્ટન એક શાનદાર શહેર છે.  તેનો ઇતિહાસ અમેરિકાના ઇતિહાસના કેન્દ્રમાં છે. ૧૬૩૦માં પુરટીન નામના એક બ્રિટીશ વ્યક્તિએ આ શહેરની સ્થાપન કરી હતી. અને થોડા જ વર્ષોમાં તે ન્યુ ઇંગ્લેન્ડનું ધમધમતું  શહેર બની ગયું હતું. રાજકીય, આર્થિક, શૈક્ષણિક અને ધાર્મિક પ્રવૃતિઓથી એ સમયે ધમધમતા આ શહેરની પડતી અમેરિકન ક્રાંતિ પછી થઇ. ૧૭૭૦ પછી પુનઃ તેના વિકાસનો આરંભ થયો. અને ધીમે ધીમે બોસ્ટન પુનઃ ઝડપતી વિકસતું શહેર બની ગયું. ૧૭૭૨માં આ શહેરની વસ્તી ૧૦૫૮૭ હતી. પણ ૨૦૧૧માં બોસ્ટન ૬,૨૫, ૦૮૭ની ધરખમ વસ્તી ધરાવતું  વિશ્વનું સુંદર શહેર બની ગયું હતું.

અમે બોસ્ટનના જે વિસ્તારમાં ઉતર્યા હતા, તે ક્રોસ સ્ટ્રીટની આસપાસ કેમ્બ્રિજ, માલડોન, બોસ્ટન,લીન, રીવીયર. સોમસ, બર્લિટન અને એવરેટ જેવા આઠ દસ પરાઓ આવેલા છે. જેની પાસે લગભગ સ્કેવરવન મોલ (સોગેસ), મેસીસ સ્ટોર (સોગેસ), લેગોન (સમરવેલ), મ્યુંસિક ઓફ સાઇન્સ (બોસ્ટન), ગેલેરીયા મોલ (કેમ્બ્રિજ) જેવા મોલ અને જોવાલાયક સ્થળો આવેલા છે. બોસ્ટનની સુંદરતા આધુનિકતા અને મધ્યકાલી યુગના સમન્વયનું પ્રતિક છે. અહીના મધ્યકાલીન મકાનોની બાંધણી અદભુત છે. પથ્થરોના બનેલા એ મકાનો બહારથી અંત્યંત ભવ્ય ભાસે છે. જયારે આધુનિક મકાનોમાં મોટા મોટા મોલ માટે તૈયાર થયેલા મકાનોની બાંધણીમાં લાકડા અને કાચનો ઉત્તમ સમન્વય થયો છે. અમે જે મોટા મોલમાં ફર્યા તે બધામાં અમને પશ્ચિમની આધુનિકતાનું પ્રદર્શન જેવા લાગ્યા. એ મોલોમાં બ્રાન્ડેડ વસ્તુઓની ભવ્ય દુકાનો આપણી આંખને પહોળી કરી નાખે એવી છે. રીબોક, પ્યુમા, કલાર્ક, જેવી બ્રાન્ડોના કપડા અને જુતા જોવા ગમે પણ અમેરિકામાં ભારતીય ચલણ લઈને આવનારા કોઈ પણ સામાન્ય પ્રવાસી માટે ખરીદી કરવા પ્રેરે નહિ. એ દિવસે અમે આ બધા મોટા મોટા મોલોની મુલાકત લીધી. પણ ખરીદીના નામ પર કશું ખરીદવાની મને હિમ્મત જ ન થઇ. મારા પુત્ર ઝાહીદે હોંશથી ખરીદી કરી. પણ તેને ઓસ્ટ્રેલિયન ડોલરમાં કમાઈને અમેરિકન ડોલરમાં ખરચવાનું હતું, જયારે મારે ભારતીય રુપીયમાં કમાઈને અમેરિકન ડોલરમાં ખર્ચવાના હતા. આ ફર્ક દરેક અમેરિકા જતા ભારતીય પ્રવાસીએ બરાબર સમજી લેવો જોઈએ. જો કે ઝાહીદે મને  પ્રવાસના આરંભમાં જ કહી દીધું હતું,

" ડેડી, હું તમારો સ્વભાવ જાણું છું. તમે ખરીદી કરવામાં કરકસર કરશો. પણ એવું કરવાની જરૂર નથી. મારું આ ઇન્ટરનેશનલ ક્રેડીટ કાર્ડ રાખો. એમાંથી તમારે જે ખરીદવું હોય તે બિન્દાસ ખરીદ જો."

મોલ કલ્ચર ભારતમાં પણ ઝડપથી વિકસ્યું છે. એટલે  ભારત કે અમદાવાદમાં આવેલા મોટા મોલોમાં જવાનો અને ખરીદી કરવાનો અનેકવાર મને મોકો મળ્યો છે. પણ મારી જરૂરિયાત દિનપ્રતિદિન માર્યાદિત થતી ગઈ છે. તેથી તેવા મોટા મોલોમાં મને મારા લાયક કોઈ ઉપયોગી કે જરૂરી વસ્તુ કયારે જોવા મળી નથી.

બોસ્ટનના પ્રવાસ દરમિયાન ફિરોઝભાઈ હંમેશા અમારી સાથે રહેતા. અને જોવાલાયક સ્થાનોની માહિતી અચુક અમને આપતા રહેતા. એ દિવસે તેમણે તેમની હોન્ડાકાર બોસ્ટનના જાણીતા વિસ્તાર નોર્થ એન્ડ તરફ વાળી. અને કહ્યું,

"અંકલ, આ વિસ્તાર આખો ઇટાલિયન રેસ્ટોરન્ટ અને દુકાનોથી ભરેલો છે. ઈટાલીની જાણીતી વસ્તુઓઓ અહિયા મળે છે. હું કારની બારીમાંથી તે વિસ્તારને નિહાળી રહ્યો હતો. થોડીવારે ફિરોઝભાઈ કારને  ધીમે પાડતા કહ્યું,

"અંકલ, ઈટાલીની બે મોટી અને જાણીતી મોડર્ન અને માઈક પેસ્ટ્રીની આ દુકાનો છે. તેની પેસ્ટ્રી અહિયા ખુબ વખણાય છે. એટલે તેમાં હમેશા ભીડ હોય છે."

મેં એ દુકાનોમાં નજર કરી તો સાચ્ચે એ દુકાનોમાં ખરીદી માટેની લાંબી લાઈન મને જોવા મળી. એ જ રીતે અહિયા ચાઈના ટાઉન વિસ્તાર પણ આવેલો છે. ફિરોઝભાઈ ત્યાં પણ અમને લઇ ગયા. ચારે બાજુ ચાઈનીઝ દુકાનો અને રેસ્ટોરન્ટથી ઊભરાતો આ વિસ્તાર મોટે ભાગે ખાણીપીણીની દુકાનોથી ભરેલો છે. ત્યાંથી અમારી સવારી ક્યુંનજીલ મારકેટ તરફ રવાના થઇ. રસ્તમાં માર્ગના કિનારે દોડતી નદી ચાલ્સ રીવરની સુંદરતા પણ  મન ભાવક હતી. તેમાં તરતી નાની નાની બોટો અને તેમાં સફર કરતી અહીની ગોરી પ્રજા દૂરથી પણ સુંદર દ્રશ્યને સાકાર કરતી હતી. થોડી કાર સફર પછી અમે ક્યુંનજીલ મારકેટ આવી પહોંચ્યા. બોસ્ટનનો આ વિસ્તાર તેના નાક સમાન છે. એક બાજુ દરિયા કિનારો અને બીજી બાજુ ભવ્ય અને સ્વચ્છ ઉદ્યાનો, ઈમારતો તથા પંચતારક હોટલો. ચાર બાજુ સૌ પોતાનામા મસ્ત હતા. અહિયા કાર પાર્કિંગનું બહુ મોટો ટેન્શન છે. જાહેર સ્થાનો પર કાર પાર્કિંગમાં માટે ડોલર ચૂકવવા પડે છે. વળી, રસ્તાની સાઈડમાં પણ કાર પાર્ક કરવા માટે અહિયા કલાક દીઠ ડોલર ચૂકવવા માટે ખાસ મશીન મુકવામાં આવેલ છે. જેમાં તમારે કેટલા કલાક કાર પાર્ક કરવી હોય એ મુજબ ડોલર નાખવા પડે છે. ડોલર નાખો એટલે તેમાંથી એક સ્લીપ નીકળે તે કારના કાચમાં દેખાય તેમાં મુકી દેવાની રહે, અન્યથા દંડનું વાઉચર તમારા ઘરે પહોંચી જાય.

અમને દરિયા કિનારે ઉતારી ફિરોઝભાઈ અને ઝાહિદ કાર પાર્કિંગની જગ્યા શોધવા ગયા. થોડી વારે ફિરોઝભાઈ યોગ્ય જગ્યાએ કાર પાર્ક કરી અમારી સાથે દરિયા કિનારે જોડાઈ ગયા. સાંજનો સમય હતો. અમેરિકાની યુવાની હિલોળે ચડી હતી. સમરનું વાતાવરણ  યુવાનોના પહેરવેશ અને મસ્તીમાં ભાસતું હતું. મોટાભાગની યુવતીઓ શોર્ટ્સ અને ટોપમા હતી. અહિયા થોડો તડકો પણ સોને માટે તહેવાર જેવો બની રહે છે. દરિયા કિનારેના કાફે, રેસ્ટોરન્ટ યુવાનોથી ઉભરાયેલા હતા. ચાર બાજુ સુંદરતા અને ભવ્યતા પ્રસરેલા હતા. અમે તેનો લાભ લઇ ફોટા પાડ્યા. ત્યાંથી થોડા આગળ ચાલ્યા અને ફિરોઝભાઈ બોલી ઉઠ્યા,

"અંકલ,આ હોલમાં સીટીઝન ઓથ લેવાય છે"

અમેરિકાના નાગરિક માટે આપે અરજી કરી હોય અને તે મંજુર થાય તો તમારે આ હોલમાં તેના શપથ લેવા આવવું પડે. અહીના નાગરિક તરીકેની તમારી ઓળખ માત્ર કાગળ પર હોવી જરૂરી નથી. તેનું આચરણ પણ જરૂરી છે. રસ્તાઓની સ્વછતા, રાષ્ટ્રીય સંપતિનું જતન અને નાગરિકની ફરજો પ્રત્યેની સભાનતા એ અમેરીકન નાગરિકોના લોહીમાં છે. અને કદાચ એટલાજ માટે અમેરિકા આજે વિશ્વ સત્તા બની બેઠું છે. અહિયા પણ ગરીબી છે. બેરોજગારી છે. ભાવ વધારો છે. અને માનવ સ્વભાવ મુજબ છેતરપીંડી અને થોડી બેઈમાની પણ છે. પણ છતાં અહિયા નાગરિક તરીકેની પોતાની ફરજ પ્રત્યે આંખ મિચામણા જોવા ક્યાય જોવા મળતા નથી.

એ શપથ હોલ પાસે પણ સુંદર મારકેટ આવી છે. પણ અમે પહોંચ્યા ત્યારે રાત્રીના લગભગ દસ વાગ્યા હતા. એટલે મોટાભાગની દુકાનો બંધ થઇ ગઈ હતી. પણ છતાં તેની રોનક યથાવત હતી. દુકાનોના કાચન શટરમાંથી તેની અંદરની ભવ્યતા જોઈ શકાતી હતી. અમે બધા થોડો સમય ત્યાં ફર્યા. પછી ભુખનો પ્રકોપ સૌના પર ઉતર્યો. એટલે ભોજનની વ્યવસ્થામા ફિરોઝભાઈ અને ઝાહિદ લાગી ગયા. એક રેસ્ટોરન્ટ ખુલ્લી મળી આવી. તેમાંથી આઠ હોટ ડોગ લીધા. અને અમે પાર્કના કિનારે નિરાંતે તેનું ભોજન કર્યું. રાત્રી આગળ વધતી જતી હતી. તેની સાથે જ આ વિસ્તારની રોનક પણ વિસ્તરતી જતી હતી. પણ અમે સૌ આખા દિવસની સફરને કારણે થાક્યા હતા. વળી, બીજા દિવસે ઈદ હતી એટલે પણ વહેલા ઉઠવાના આયોજન સાથે અમે ઘરે પરત આવ્યા.

પાટામાંથી મુક્તિ અને સિડની તરફ પ્રયાણ : ડો. મહેબૂબ દેસાઈ

તા. ૬ જુલાઈના રોજ મારે પુનઃ રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલની વિલિંગ્ડન ક્લીનીકમાં ઓપરશન કરેલ હાથને બતાવવા જવાનું હતું. તા ૨૫ જુને મારું ઓપરશન થયું હતું બરાબર દસ દિવસ પછી અર્થાત ૬ જુલાઈએ મારા હાથની શું  સ્થિતિ છે તેની જાણ મને થવાની હતી. હતી. વળી, આગળના પ્રવાસનો નિર્ણય પણ તે દિવસે દાક્તર મારા હાથને જોઈને કરવાના હતા. જો કે મારા હાથમાં થઇ રહેલ હલનચલને કારણે મને થોડો અંદાજો આવ્યો હતો. ઓપરેશનના છઠા દિવસે થોડી હિમ્મત કરી મેં કારની ડ્રાયવીંગ સીટ પર સ્થાન લીધું. અને ઝાહીદના ઘરના આગળના ચોક સુધી મેં કાર ડ્રાઈવ કરવાની હિંમત કરી હતી. ખુદાનો શુક્ર કે હું આસાનીથી કાર ડ્રાઈવ કરી શક્યો. એ પરથી મને થોડો અંદાજો તો આવી ગયો કે પાટાની અંદર બધું બરાબર છે. પણ આ તબક્કે આથી વધુ જોખમ લેવું હિતાવહ ન હતું. એ પછી ઓપરશનના આઠમાં દિવસે થોડું વધુ જોખમ લઇ હું કાર લઈને એકલો કિંગસ્ટોન બીચ પર જવા નીકળી પડ્યો. એ વખતે પણ મને ખુદાએ ખાસ્સી હિમ્મત આપી. એકાદ કલાક બીચ પર આરામથી બેસી હું હેમખેમ કાર ડ્રાઈવ કરી પરત આવ્યો. આથી મારો આત્મ વિશ્વાસ બેવડાયો. કાર ચલાવવાની મારા માટે નવાઈ  ન હતી. પણ હું તો માત્ર મારા હાથની સ્થિતિથી વાકેફ થવા માંગતો હતો.

એટલે જયારે ૬ તારીખે સવારે હું, ઝાહિદ, સાબેરા અને સીમા રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલની વિલિંગ્ડન ક્લીનીક પર પહોંચ્યા  ત્યારે મને મનોમન એટલી તો ધરપત હતી કે પાટાની અંદર રૂઝ આવી છે. અને હવે એક્સેસાઈઝ કરવા માટે મારે તૈયાર રહેવાનું છે. અને ખુદાની રહેમતથી બન્યું પણ એમ જ. મારો પાટો ખોલી ડ્રેસિંગ કરનાર વ્યક્તિએ કહ્યું

"વેરી ગૂડ પ્રોગ્રેસ"

અને તેણે એક પકડ જેવા મેડીકલ સાધન દ્વારા મારા હાથમાં લગાડેલ સ્ટેપલની પીનો કાઢવા માંડી. અહિયા ઓપરેશન પછી ટાંકા લેવાની પ્રથા નથી. ઓપરશન પછી ચામડીને જોડવા સ્ટેપલરની પીનો જેવી પીનોથી ચામડીને જોડવામાં આવે છે. એ પીનો કાઢતા સમયે મને થોડું દર્દ થયું. પણ પાંચેક મીનીટમાં તો બધી પીનો તેણે કાઢી નાખી. અને પછી કહ્યું,

"હવે પાટાની જરૂર નથી. છતાં એક પટ્ટી મારી દઉં છું. હવે આપ શાવર લઇ શકો છો. અને નિયમિત એકસેસાઇઝ કરતા રહેશો"

પણ આ તો એ ટ્રેસિંગ મેનનું મંતવ્ય હતું. ડોક્ટરનો અભિપ્રયા હજુ બાકી હતો. ડ્રેસિંગ પતાવી હું અને ઝાહિદ ડોકટરના રૂમમાં આવ્યા. ડોક્ટરે મારો હાથ તપાસી ખુશી વ્યક્ત કરતા કહ્યું,

"ઈટ્સ ફાઈન" અને તેણે હાથની કસરત કેમ કરવી તે મને સમજાવ્યું. ઝાહીદે કહ્યું,

"ડેડ અને મારા કુટુંબે નવમીએ સિડની અને ત્યાંથી ૧૨મીએ અમેરિકા જવાનું આયોજન કરેલ છે. ડેડ હવાઈ મુસાફરી કરી શકશે ?

"ઓહ, શ્યોર, ધેર ઇસ નો પ્રોબ્લેમ. હી કેન ટ્રાવેલ"

"એ માટે આપે તેઓ ટ્રાવેલ કરવા ફીટ છે તેવું પ્રમાણપત્ર આપવું પડશે"

"ઓકે" ઝાહિદ પાસેથી પ્રમાણપત્રનું ફોર્મ લઇ દાક્તર અંદર ગયા. થોડીવારમાં ભરેલ ફોર્મ પાછું આપતા તેમણે પુનઃ હાથની કસરત કરવા પર ભાર મુક્તા કહ્યું,

"ફલાઈટમાં બેઠા બેઠા પણ કસરત કરતા રહેશો'

અને અમે દાક્તરની ચેમ્બરમાંથી બહાર આવ્યા. બહાર સાબેરા અને સીમા આતુરતાથી અમારી રાહ જોઈ રહ્યા હતા. બહાર આવતા જ સાબેરાએ પૂછ્યું,

"શું કહ્યું ડોકટરે ?"

હું કઈ કહું એ પહેલા ઝાહિદ ખુશી વ્યક્ત કરતા બોલી ઉઠ્યો,

"બહુ સરસ રુઝ આવી ગઈ છે. પાટો સંપૂર્ણ નીકળી ગયો છે. હવે માત્ર હાથની કસરત કરતા રહેવાનું છે."

એ સંભાળી સાબેરાની મોટી મોટી આંખો ખુશીના આંસુઓથી ઉભરાઈ ગઈ.અને તેના મુખમાંથી શબ્દો સારી પડ્યા,

"ખુદાનો શુક્ર છે"

મેં કહ્યું,

"યકીનન ખુદાનો શુક્ર છે. પણ હજુ મંઝીલ ઘણી દૂર છે. હાથની કસરત બરબર ન થાય તો અવશ્ય હાથમાં ખોડ રહી જાય. હવે એ તરફ થોડું વધારે ધ્યાન આપવું પડશે."

મેં પણ મનોમન નત મસ્તકે ખુદાનો ખુબ ખુબ શુક્ર અદા કર્યો. કારણ કે આગળના પ્રવાસ માટેની થોડી મોકલાશ થઇ હતી. અત્યાર સુધી મારા હાથને કારણે અમે સૌ આગળના પ્રવાસ માટે દ્વિધામાં હતા. પણ આજે ડોક્ટરના મંતવ્ય અને પ્રમાણપત્ર પછી સૌના ચહેરા પર થોડો આનંદ અને અઢળક ખુદાનો શુક્ર દેખાઈ રહ્યા હતા. ઘરે આવી સીમા અને સાબેરાએ જવાની તયારી કરવા માંડી. કરિશ્માએ સિડનીથી પાછા અમદાવાદ જવાનું હતું. એટલે તેણે પણ પોતાની બેગ તૈયાર કરવા માંડી. અમારા બધામાં ઝેનનો આનંદ જોવા જેવો હતો. એ તો  જેને મળે તેને સામેથી સમાચાર આપવા લાગ્યો હતો. ઝાહીદના મિત્રો, તેમની પત્નીઓ અને ઘરમાં આવતા કોઈ પણ મુલાકાતીને અચૂક કહેતો,

"અંકલ આઈ એમ ગોઈંગ ટુ અમેરિકા" અને પેલો આગુંતક તેના સમાચાર જાણી કહેતો,

"ઓહ, વેરી ગૂડ. બેસ્ટ લક ફોર યોર જર્ની"

અમારા અગાઉથી નિર્ધારિત કાર્યક્રમ મુજબ હોબાર્ટથી ૯ જુલાઈએ સવારે છ વાગ્યાની ફ્લાઈટમાં અમારું આખું કુટુંબ, હું મારી પત્ની સાબેરા,પુત્ર ઝાહિદ, તેની પત્ની સીમા, પૌત્ર ઝેન અને મારી દીકરી કરિશ્મા બધા સૌ પ્રથમ સિડની ગયા. સિડનીમાં અમારું રોકાણ ત્રણ રાત અને ત્રણ દિવસનું ઇન્શાહ અલ્લ્લાહ હતું. સિડનીના જોવા લાયક સ્થળોની મુલાકત લઈ, ૧૨ જુલાઈએ સવારે છ કલાકે કરિશ્મા ભારત પરત જશે. અને અમે તે જ દિવસે બે કલાક પછી બોસ્ટનની ફલાઇટ પકડીશું. ખુદાને દુવા કરું છું કે અમારી આગળની સફરને આનંદપૂર્ણ અને આસન કરે -આમીન  

રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલમાં એક દિવસ એક રાત : ડો. મહેબૂબ દેસાઈ

હોબાર્ટના ૪૨, લીવર પૂલ સ્ટ્રીટ પર આવેલ રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલ ઓસ્ટ્રેલિયાની બીજા નંબરની જુનામાં જૂની હોસ્પિટલ છે. તેનો આરંભ ૧૮૦૪માં થયો હતો. ૧૮૨૦માં તે લીવર પૂલ પર આવેલા હાલની બિલ્ડીંગમાં શીફ્ટ થઇ હતી. ૨૧૯૦ પૂર્ણ સમયનો તાલીમ પામેલા સ્ટાફ અને ૩૦૧૫ જેટલો હંગામી સ્ટાફ ધરાવતી આ હોસ્પિટલ તાજમાનીયા રાજ્યની અઢી લાખની પ્રજાને ૨૪ કલાક સેવા આપે છે. સારવાર, સંશોધન અને શિક્ષણ જેવા ત્રીહેતું સાથે ચાલતી આ હોસ્પિટલ તજમાનીયા યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી છે. ૫૫૦ બેડ અને નવ ઇન્ટેન્સિવ કેર યુનિટના બેડ ધરાવતી આ હોસ્પિટલમાં સારવાર લેવી એ એક આહલાદક અનુભવ છે. ઓસ્ટ્રેલિયાની જુદી જુદી યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરતા મેડીકલ વિદ્યાર્થીઓ અહિયા તાલીમ લેવા આવે છે. મારો સીટી સ્કેન અને એક્સરે સિડની અને તાજામાંનીયાની બે મેડીકલ વિદ્યાર્થીનીઓએ તજજ્ઞોના માર્ગ દર્શન તળે લીધો હતો. બે મોટા બિલ્ડીંગમાં વિભાજીત રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલમાં જુનિયર અથવા અન્ય દેશની ડીગ્રી ધરાવતા દાક્તરોને રજીસ્ટ્રાર કહેવામાં આવે છે.  અત્યંત આધુનિક સાધના સામગ્રીથી સજ્જ આ હોસ્પિટલ મારા માટે તો અજાણ્યા રણમાં ભુલા પડેલા મુસાફિર જેવી હતી. ન તો હોસ્પિટલની કોઈ સિસ્ટમથી હું વાકેફ હતો, ન તેની નર્સો, દાક્તરો કે કર્મચારીઓના ઓસ્ટ્રેલિયન ઉચ્ચારોવાળા અંગ્રેજીથી હું પરિચિત હતો. મારું ઓપરશન લગભગ સવારે નવેક વાગ્યે શરુ થયું હતું. અને સાડા અગીયારેક વાગ્યા સુધી ચાલ્યું હતું. ઓપરશન પછી જે રૂમમાં મને લાવવામાં આવ્યો, તે રૂમમાં ચાર બેડ હતા. ત્રણ બેડ પર ઓસ્ટ્રેલિયાની ત્રણ સીનીયર સીટીઝન વયોવૃદ્ધ લેડી હતી. જયારે દરવાજ પાસેના જ બેડ પર મારો વિસામો હતો.

ભાનમાં આવતા મને ખાસ્સી વાર લાગી. ભાનમાં આવ્યો ત્યારે મારી આજુ બાજુ ઝાહિદ, કરિશ્મા, સીમા અને સાબેરા ઉભા હતા. મારો પૌત્ર ઝેન મારા ઓપરશન કરેલા હાથ પાસે ઉભો હતો. એ મને એક નજરે તાકી રહ્યો હતો. મેં તેને જોઈને સ્મિત કર્યું. પણ એ પરાણે કરેલા સ્મિતમાં હાથમા થતી અસહ્ય પીડા વર્તાતી હતી. પચ્ચીસ વર્ષો પહેલા જે હાથમા તારો બાંધી મારા ફેક્ચરોને જોડવામાં આવ્યા હતા, એ તારો ઓસ્ટ્રેલિયાના સર્જને પચ્ચીસ વર્ષો પછી કાઢી નાખ્યા હતા. અને તેને સ્થાને બીજી ત્રિકોણ પ્લેટ નાખી મારા કોણીના હાડકાને જોડ્યું હતું. એની અસહ્ય પીડા મને અત્યારે સતાવી રહી હતી. મને ભાનમાં આવતો જોઈ ઝાહીદે આસ્ક્રીમની કેન્ડી મારી સામે ધરી. મેં તેમાંથી એકાદ બટકું લીધું. પણ થોડી થોડી વારે મારી આંખો બંધ થઇ જતી હતી. છતાં સૌને ઓળખવાની અને તેમના પ્રશ્નોના જવાબો આપવાની સભાનતા હું કેળવીચુક્યો હતો. મારા જમણા હાથમાં ગ્લોકોઝ ચડાવેલ હોય તેની ટ્યુબ હતી. મારા મો પર ઓક્સિજન પાઈપ હતી. જયારે મારા બંને પગોમાં ઇલેક્ટ્રિક ગરમાવો આપતું મશીન ગોઠવ્યું હતું. જેથી મારા પગની નસોમાં લોહીનું પરિભ્રમણ ઝડપથી થાય અને મારા હાથમાં થયેલ ઓપરશનમાં જલ્દી રૂઝ આવે. ટૂંકમાં હું ચારે બાજુથી ઘેરાયેલો હતો. પથારીમાં પણ હલન ચલન મારા માટે શક્ય ન હતું. અલબત્ત હોસ્પિટલનો બેડ સંપૂર્ણ આધુનિક હતો. મારી બન્ને બાજુ તેના કન્ટ્રોલિંગ પેડ હતા.બેડ ઉપર નીચે કરવાની  તેમા સ્વીચો હતી. મારી છાતીની સહેજ ઉપર એક બેલની સ્વીચ નર્સને બોલાવવા માટેની લટકતી હતી. અને થોડી થોડી વારે નર્સ મને ચેક કરવા આવતી હતી.

રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલમાં દર્દીને ત્રણે સમય પૌષ્ટિક ભોજન વિના મુલ્યે આપવામાં આવે છે. એટલે સવારનો નાસ્તો થોડીવારમાં એક નર્સ આપી ગઈ. ઝાહીદે તે લેવા મને આગ્રહ કર્યો. પણ મેં નાપાડી. અંતે તેણે ફ્રુટના બે પીસ મારા મોમાં મુક્યા. થોડીવારમાં મને વોમીટીંગ થયું. મેં ઝાહીદને કહ્યું,

"હજુ એનેથેસીયાની અસરમાંથી હું સંપૂર્ણ મુક્ત થયો નથી. એટલે કઈ લઇ શકીશ નહિ"

ઝાહીદે તે વાત સ્વીકારી. રમઝાન માસ ચાલતો હોય સાબેરા, કરિશ્મા અને સીમાએ "અમે રોઝો છોડીને આવીએ છીએ" એમ કહી વિદાય લીધી. માત્ર ઝાહિદ આખો દિવસ મારી સાથે રહ્યો. જો કે તેને પણ રોઝો હતો જ. પણ તેણે  રોઝો હોસ્પિટલમાં જ છોડવાનું નક્કી કર્યું હતું. એનેથેસીયાનું ગેન ઓછું થવા લાગ્યું. એટલે નર્સે આવી મને પેઈન કિલર આપી. જેથી તેના ગેનમાં હાથનું દર્દ મને વધુ ન પીડે. આખો દિવસ હું એ જ રીતે ગેનમાં પડ્યો રહ્યો. સાંજે આપણા અમદાવાદમાં જેમ સ્વજનો હોસ્પિટલમાં ઉમટી પડે, તેમજ ઝાહીદના મિત્રો તેમની પત્નીઓ સાથે ઉભરાવા લાગ્યા. અહિયા વસતા ભારતીઓએ પોતાનું એક કુટુંબ બનાવી લીધું છે. તેમાં નાત જાત કે ધર્મના કોઈ ભેદભાવો નથી. બધા એક બીજા સાથે હળીમળીને રહે છે. વાર તહેવારે અથવા ઉજવણીના પ્રસંગો ઉભા કરી ભેગા થાય છે. અને  આનંદ કરે છે. ઝાહીદનો એક મિત્ર દત્તા રાજ મહાબ્રે ગોવાનો બ્રાહ્મણ છે. લગભગ આઠ  વર્ષથી તે હોબાર્ટમાં રહે છે. તેની શાદી આપણા ભારતના રક્ષામંત્રી શ્રી મનોહર પાર્રીકરની સગી ભત્રીજી અનુશ્રી સાથે થઈ છે. પણ બંનેમાં તેની જરા પણ છાંટ વર્તાતી નથી. દત્તા સાથેની મારી થોડા દિવસની મુલાકાતમાં મેં અનુભવ્યું કે તે આધ્યત્મિક ચર્ચાનો શોખીન છે. ધર્મ ઉપરના તેના વિચારો અત્યંત એખલાસ પૂર્ણ છે. તે હોબાર્ટમાં પોતાનું મકાન બનાવી રહ્યો છે. અને તેના ખાત મૂહર્તમાં હિંદુ અને ઇસ્લામિક બંને વિધિ કરાવવા તે ઉત્સુક છે. રમઝાન માસમાં હોબાર્ટની મસ્જીતમાં યોજાતા ઇફ્તીયારીના કાર્યક્રમમાં પણ તે હંમેશા ઝાહિદ સાથે જાય છે અને મગરીબ (સંધ્યા) ની નમાઝ બધાની સાથે પઢે છે. તેણે આવીને તુરત મને કહ્યું,

"અંકલ કૈસે હો ?"

" ઠીક હું" મેં કહ્યું. પછી તે ક્ષમા માંગતા બોલ્યો,

"અંકલ માફ કરના,  અન્નુ (તેની પત્ની) કો હોસ્પિટલ કી એલર્જી હૈ ઇસ લીયે નહિ આઈ. ઘર પર વો આપકો જરૂર મિલને આયેગી"

ઝાહીદનો બીજો મિત્ર પ્રતિક બૈરી અને તેની પત્ની નેહા ચેન્નાઈના બ્રાહ્મણ છે. અમેરિકામાં અભ્યાસ કર્યા પછી તે ઓસ્ટ્રેલિયા આવ્યો છે. લગભગ ચાર વર્ષથી તે હોબાર્ટમાં છે. તેઓ મારા માટે શીરો બનાવીને લાવ્યા હતા. સાંજના સમયે હું થોડો સ્વસ્થ થયો હતો. ત્યારે સાબેરાએ મને નેહાનો શીરો ખાવા આપ્યો. મેં તે ચાખ્યો.

લગભગ સૌ કુટુંબીજનો મારી સાથે નવેક વાગ્યા સુધી રહ્યા. અહિયા હોસ્પિટલમાં કોઈને પણ દર્દી સાથે રાત્રે રહેવાની છૂટ નથી. જેથી બધા મારી વિદાય લઇ નીકળી ગયા. રાત્રી મારા માટે થોડી વસમી બની રહી. કારણ કે એક તો ઓપરશનની પીડા. બીજું, પથારીમાં પણ હલનચલન ન કરી શકવાની મજબુરી. ગ્લુકોઝ નસ દ્વારા ચડાવવાનું ચાલુ હોયને મને  વારંવાર પેશાબની હાજત લાગ્યા કરતી હતી. વળી, દર બે કલાકે નર્સ મારી તપાસ માટે આવતી. મારું બીપી ચેક કરતી. મારા ઓપરશન કરેલા હાથને તપાસતી. તેમાં કેટલી સેન્સીટીવીટી છે. તે હાથ લગાડી જોતી. એટલે મારી આખી રાત પેશાબની હાજત પૂર્ણ કરવામાં અને નર્સની તપાસમાં જ પસાર થઇ ગઈ. જો કે અત્રેની નર્સોની સેવા નોંધનીય છે.આખી રાતમાં એક પણ વાર એવું નથી બન્યું કે મેં બેલ મારી હોય અને નર્સ હાજર ન થઇ હોય. વળી, જયારે તેને જાણ થઈ કે મને વારંવાર પેશાબની હાજત લાગે છે, કે તુરત તેણે મારા પલંગ પાસેના ટેબલ પર એક સાથે બે ત્રણ પેશાબના ટબ મુકી દીધા. આવી તકેદારી આપણી સરકારી હોસ્પિટલોમાં ખાસ જોવા મળતી નથી.

બીજા દિવસની સવાર મારા માટે થોડી રાહત આપનાર બની રહી. હાથનો દુખાવો ચાલીસ ટકા ઓછો થયો હતો. સવારે મારું બીપી ચેક કરવા આવેલ નર્સે મને પૂછ્યું,

"હાઉ યુ આર ફીલીંગ"

"ગૂડ" મેં કહ્યું. તેણે મારા ઓપરેશનના હાથના આંગળા તપસ્યા. આંગળાની સેન્સીટીવીટી તપાસી. આંગળા કેટલા વળે છે તે પણ જોયું. એ પછી "ગૂડ" કહી સ્મિત સાથે તે જતી રહી. થોડીવારે મારો નાસ્તો આવ્યો. બે દિવસથી મેં કઈ ખાધું ન હતું. એટલે મેં બરાબર નાસ્તો કર્યો. એક નર્સે મને તેમાં મદદ કરી. લગભગ નવેક વાગ્યે તો પ્રતિક આવી ચડ્યો. એટલે મને તેની કંપની સારી મળી ગઈ. અડધી કલાક પછી એક ઓસ્ટ્રેલિયન વ્હીલ ચેર લઇ મને લેવા આવ્યો. મેં તેને પૂછ્યું,

"વ્હેર વી આર ગોઈંગ"

"ફોર એક્સરે"

પ્રતીકે મને વ્હીલ ચેર પર બેસાડ્યો. અને પેલો ઓસ્ટ્રેલિયન વ્હીલ ચેરને દોરતો મને એક્સરે રૂમમાં લઇ જવા નીકયો. અમે થોડાક જ આગળ વધ્યા હઈશુને સામેથી ઝાહીદ અને સાબેરાને આવતા મેં જોયા. અને મને થોડી નિરાંત થઇ. તેમને એક્સરે માટે જઈ રહ્યાનું કહી હું આગળ વધ્યો. એક્સરે રૂમમાં મેડમે મને આવકાર્યો

"હેલ્લો, હોઉં આર યુ ?"

"ફાઈન થેન્ક્યુ"

તેણે એક્સરેના ટેબલ પર મારો હાથ મુકાવ્યો. મેં હાથ મુક્તા કહ્યું,

"આ વોન્ટ ટુ સી માય એક્સરે " તેણે સ્મિત સાથે કહ્યું.

"ઓહ , શ્યોર"

એક્સરેની વિધિ પૂરી થઇ. એટલે તે મને મારો એક્સરે બતાવવા મારી વ્હીલ ચેર તેના રૂમમાં દોરી ગઈ. મેં મારા હાથનો એક્સરે તેના ટીવીના સ્ક્રીન પર જોયો. મારા હાથમાંથી અગાઉના તારો કાઢી નાખવમાં આવ્યા હતા, અને તેને સ્થાને કોણીમાં ત્રિકોણ પ્લેટ નાખેલી મેં જોઈ. મને સંતોષ થયો.

"થેન્ક્સ" કહી મારી વ્હીલ ચેર બહાર આવી. અને પાછા અમે મારી હોસ્પિટલની રૂમ પર આવ્યા. મને આજે જ રજા  આપી દેવાની હતી. એટલે સાબેરા અને ઝાહીદે હોસ્પિટલનો ગાઉન કાઢી મને મારા કપડા પહેરાવ્યા. હવે એક માત્ર વીધી બાકી હતી. અને એ દવાઓ લેવાની. હવે પછી મારે તારીખ ૬ જુલાઈના રોજ પાડો છોડવા આવવાનું હતું. ત્યાં સુધી લેવાની દવાઓ હોસ્પીટલમાંથી મને આપવામાં આવનાર હતી. અમે તેની રાહમાં બેઠા હતા. લગભગ એકાદ કલાકના ઇન્તઝાર પછી એક કેમિસ્ટ મારી દવાઓ લઈને આવી ચડ્યો. દવાઓ કેમ અને કેટલીવાર લેવાની છે તે સમજાવ્યું. અને હોસ્પીટલમાંથી અમે ઘર તરફ પ્રયાણ કર્યું.

 

ઓપરશનની કથા અને વ્યથા : ડૉ. મહેબૂબ દેસાઈ

અમે સવારે સાત ત્રીસ વાગ્યે હોબાર્ટ પહોંચ્યા. એરપોર્ટ પર ઝાહિદ અમને લેવા આવ્યો હતો. વરસાદ ચાલુ હતો. ઠંડીનું પ્રમાણ પણ થોડું વધુ હતું. ઝોળીમાં નાખેલા મારા હાથમાં થોડું કળતર થતું હતું. મેં કારમાં સ્થાન લેતા ઝાહીદને પૂછ્યું,

"આજે ઓર્થોપેડિકને મળવાનો સમય લઇ લીધો છે ને ?"

"હા ડેડ, પણ એ પહેલા આપણે અહીંથી સિધ્ધાં રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલ જઈએ છીએ. ત્યાં ઇમરજન્સી વોર્ડમાં આપના હાથે પ્લાસ્ટર કરાવી લઈએ. જેથી તમને પીડા પણ ઓછી થાય અને હાડકું જોડાવાની પ્રોસેસ પણ આરંભાય જાય. એ પછી આપણે ઓર્થોપેડિક દાક્તરોનો અભિપ્રાય લઇ આગળ શું કરવું તે વિચારીશું"

મને તેની વાત યોગ્ય લાગી. અમે એરપોર્ટથી સિધ્ધાં રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલ પહોંચ્યા. હોબાર્ટની આ સૌથી મોટી અને સરકારી ઇસ્પિતાલ છે. હોબાર્ટમાં ખાનગી ઇસ્પિતાલો પણ છે. પણ સરકારી ઇસ્પિતાલના દાકતરો અને તેમની સેવાની ગુણવત્તા પ્રસંસનીય ગણાય છે. સવારે ઇમરજન્સી વોર્ડ સૂનો હતો. માત્ર દાકતરો અને નર્સો પેશન્ટના ઇન્તઝારમાં જ બેઠા હોય તેમ ભાસતું હતું. રીસેપ્શન પર ઝાહીદે મારો કેસ નોંધાવ્યો. થોડી મીનીટોમાં જ એક ચાયનીઝ દાક્તર મને પ્લાસ્ટર રૂમમાં લઇ ગયો. લગભગ વીસ પચ્ચીસ મીનીટમાં તો મારા ડાબા હાથે પ્લાસ્ટર લાગી ગયું. અને અમે ઘરે આવી ગયા. સાંજે ચાર વાગ્યે ઝાહીદે ડો. સાદીક નામના ઓર્થોપેડિકને મળવાનો સમય લીધો હતો. અમે જયારે તેના ક્લીનીક પર પહોંચ્યા ત્યારે હજુ ડો. સાદીક આવ્યા ન હતા. થોડી મિનિટોના ઇન્તઝાર પછી તેઓ આવી ચડ્યા. અને તેમણે મારો એક્સરે અને હાથ જોઈને કહ્યું,

"મારી સલાહ મુજબ આપે ઓપરેશન કરાવી લેવું જોઈએ. કારણ કે આ ફેકચર નથી. કોણીની બાજુનું હાડકું તૂટી ગયું છે. પ્લાસ્ટર છ અઠવાડિયા સુધી તમારે રાખવું પડશે. અને એ પછી કસરત કરવી પડશે. ઓપરેશનમાં એકાદ અઠવાડિયામાં જ તમારો હાથ કામ કરતો થઇ જશે"

"અમારો જુલાઈની ૯મી તારીખે અમેરિકા જવાનો કર્યક્રમ છે. ડેડ તો ઇન્ડિયાથી જ ટીકીટ લઈને આવ્યા છે."

"ઓકે, તેમણે ટ્રાવેલિંગ ઇન્સ્યુરન્સ લીધો છે ?"

"હા. દસ હાજર ડોલરનો ઇન્સ્યુરન્સ છે"

"તો તો ઓપરશન કરવામાં કોઈ તકલીફ ન પડવી જોઈએ. જો તમે એકાદ બે દિવસમાં ઓપરેશનનો નિર્ણય લો તો હું તમારુ ઓપરેશન કરી શકીશ. કારણ કે શનિવારે જુ અમેરિકા જઉં છું. એકાદ અઠવાડિયા પછી પાછો આવીશ."

"સારું હું અને ડેડી વિચારીને તમને સાંજે જણાવીએ છીએ"

એમ કહી અમે ડો. સાદીકની વિદાય લીધી. ઘરે આવી ઝાહીદે અમદવાદમાં મારા સાળા ગુલામ નબીને મારો એક્સરે અને તેનો રીપોર્ટ વોટ્સ અપ પર મોકલાયા. અને અમદાવાદના ઓર્થોપેડિકની સલાહ લેવા જણાવ્યું. ગુલામ નબીએ અમદાવાદના બે જાણીતા ઓર્થોપેડિકનો સંપર્ક કર્યો. બંનેએ મારો એક્સરે અને રીપોર્ટ જોઈ કહ્યું,

"આવા કેઈસમાં મોટે ભાગે અમે પ્લાસ્ટર કરીએ છીએ. પણ વિદેશમાં આવા કેઈસમાં જલ્દી રિકવરી માટે ઓપરશન કરવાની જ સલાહ આપવામાં આવે છે."

ગુલામ નબીએ આ અભિપ્રયા ઝાહીદને ફોન પર જણાવ્યો.

દરમિયાન ઝાહીદે મેં જે ટાટા એઆઈજી ઇન્સ્યુરન્સ કંપનીનો ઇન્સ્યુરન્સ લીધો હતો, તેની અમદવાદની ઓફિસનો સંપર્ક કર્યો. અમદાવાદની ઓફિસે ઝાહીદને મલેશિયાની ઓફિસનો સંપર્ક કરવા જણાવ્યું. કારણ કે ઓસ્ટ્રેલિયાના ક્લેઈમ માટે ટાટાની મલેશિયામાં આવેલ ઓફીસને નિર્ણય લેવાની સત્તા છે. ઝાહીદે મલેશિયાની ઓફિસને ફોન અને મેઈલ પર મારા અકસ્માતનો આખો કેઈસ સમજાવ્યો અને મોકલ્યો. મલેશિયાની ઓફિસે ઝાહીદને એક ફોર્મ મોકલ્યું. જેમાં પ્રથમ તબક્કામાં મારી તમામ અંગત વિગતો માંગવામાં આવી હતી. જયારે બીજા ભાગમાં હોબાર્ટના ઓર્થોપેડિકનો અભિપ્રયા અને અહેવાલ માંગવામાં આવ્યા હતા. ઝાહીદે તમામ વિગતો ભરીને એ ફોર્મ ટાટાની મલેશિયાની ઓફિસને મોકલી આપ્યું. આટલી વિધિ સાથે ઝાહીદે મારા ઓપરશન માટે હોબાર્ટની સરકારી ઇસ્પિતાલ રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલના ઓર્થોપેડિક સર્જનનો પણ સંપર્ક કર્યો. તેમણે અમને બીજે દિવસે સવારનો મળવાનો સમય આપ્યો. હું અને ઝાહિદ મારા તમામ એક્સરે અને રીપોર્ટ સાથે તેમને મળવા ગયા. તેમણે મારો કેઈસ તપાસ્યો. અને કહ્યું,

"ઓપરશન જરૂરી છે. છતાં આપ સીટી સ્કેન અને એકસરે પુનઃ કરાવીને આવો પછી વાત કરીએ"

અમે એ જ ઈસ્પિતાલમાં સીટી સ્કેન કરાવ્યો. અને પાછા એકાદ કલાક પછી એ જ ઓર્થોપેડિક દાક્તરને મળ્યા. તેણે સીટી સ્કેન જોયો. પછી તેઓ તેમના હેડ સાથે વાત કરવા ગયા. અમે તેની રાહમાં અડધી કલાક તેમની કેબીનમાં જ બેસી રહ્યા. અડધી કલાક પછી તેઓ આવ્યા. અને કહ્યું,

"મારા હેડ પણ ઓપરેશન કરવવાના પક્ષમાં છે."

ઝાહીદે કહ્યું,

"હું મારા ડેડ સાથે ચર્ચા કરી આપને અમારો નિર્ણય જણાવી શકું ?"

"ઓફકોર્સ" અને તેણે અમને એકલા મૂકી તેની કેબીનમાંથી વિદાય લીધી. ઝાહીદે મારી સાથે ચર્ચા કરી. અમારી પાસે બે વિકલ્પો હતા. પ્રથમ, પ્લાસ્ટર રાખવું અને પ્રવાસ ટૂંકાવી અમદાવાદ જઈ ઓપરશન કરાવવું. અને બીજું, અત્રે ઓપરેશન કરાવી આગળ પ્રવાસ કરવો. ઝાહીદે બીજો વિકલ્પ સ્વીકારવા પર ભાર મુક્યો. તેણે કહ્યું,

"ડેડ, અહિયા ઓપરશન કરાવી લઈએ. ઓપરશન પછી આપને એકાદ અઠવાડિયામા જ રિકવરી આવશે. જેથી આપણો આગળનો અમેરિકા અને કેનેડાનો પ્રવાસ આપણે ઇન્શાહ અલ્લાહ ચાલુ રાખી શકીશું"

મેં તેના મંતવ્ય પર મહોર મારી. અમે અમારો નિર્ણય ઓર્થોપેડિક દાક્તરને જણાવ્યો. તેણે અમને ઓપરશન માટે શનિવારની ૨૭ તારીખ આપી. અમે તે લઇ ઘરે આવ્યા. ઘરમાં સાબેરા, કરિશ્મા અને સીમાને તેની જાણ કરી. એ જ દિવસે ઇન્સ્યુરન્સ કંપની તરફથી અમારો ક્લેઈમ પાસ થયાનો પત્ર ઝાહીદને મળ્યો. ઇન્સ્યુરન્સ કંપનીએ  મારા ઓપરશન માટે સાત હજાર ડોલર (સાડાત્રણ લાખ રૂપિયા) મંજુર કર્યા હતા. એ પત્ર ઝાહીદે રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલને મોકલી આપ્યો. એ જ દિવસે બપોરે રોયલ હોબાર્ટ હોસ્પિટલમાંથી મારા પર ફોન આવ્યો. સામેથી એક બહેન વાત કરી રહ્યા હતા. તેમણે કહ્યું.

"તમારું ઓપરશન આવતી કાલે જ અર્થાત ૨૫ જુનના રોજ સવારે નવ વાગ્યે રાખેલ છે. આપ સવારે સાત વાગ્યે હોસ્પિટલ પર પહોંચી જશો."

સમાચાર સાંભળી હું થોડો ગમગીન થઇ ગયો. અને રાત્રે તો સાવ હિમ્મત હારી ગયાનો મને અહેસાસ થયો. મેં ઝાહિદ અને સાબેરાને મારા રૂમમાં બોલાવી કહ્યું,

"મારી ઈચ્છા અહિયા ઓપરશન કરાવવાની નથી. આપણે અમદાવાદ પહોંચી જઈએ. ત્યાં ઓપરશન કરાવીશું.'

ઝાહીદે મને આશ્વાસન આપતા કહ્યું,

"ડેડ, તમે નકામા ગભરાવ છો. અહિયા પણ સારા દાક્તરો છે. અને જવાબદારી પૂર્ણ રીતે તમારું ઓપરશન કરશે. ચિંતા ન કરો. અલ્લાહની મહેરબાનીથી બધું સારું થઇ જશે"

અને મેં તેની વાતમા થોડી ચિંતા સાથે સંમતિ દર્શાવી.

બીજો દિવસ મારા જીવન માટે મહત્વનો હતો. મેં મારી સમજ કેળવાય ત્યારથી આજદિન સીધી મારા શરીર પર એક જ ઓપરશન કરાવ્યું હતું. અને તે પણ આજે જે હાથે અને જે જગ્યાએ ઓપરશન થવાનું હતું તે જ હાથે અને તે જ જગ્યાએ. લગભગ ૨૫ વર્ષો પહેલા એ ઓપરશન થયું હતું. ભાવનગરના ઓર્થોપેડિક ડો. દિનકર ધોળકિયાએ મારા હાથની કોણીના હાડકાઓમાં થયેલ ફેક્ચારોને કારણે તાર બાંધી હાડકા જોડ્યા હતા. આજે એ જ હાથ પર જીવનમાં બીજીવાર ઓપરશન થવાનું હતું. એટલે હું બહુ ચિંતિત હતો. એ જ ચિંતામાં મેં ઝાહિદ અને સાબેરા સાથે હોસ્પિટલમાં પ્રવેશ કર્યો. ટૂંક સમયમાં જ મારા ઓપરશનની તૈયારીઓ આરંભાય. મને ઓપરશન ગાઉન પહેરાવવામાં આવ્યો. સ્ટ્રેચર પર મને સુવડાવી મારી વિવિધ તપાસ ચાલુ થઇ. મારું બીપી, મારું સુગર ચેક થયું. મારા હદયનો કાર્ડિયોગ્રામ કાઢવામાં આવ્યો. મને સ્વસ્થતાથી પૂછવામાં આવ્યું,

"તમારું શાનું ઓપરશન થઇ રહેલ છે, તેની તમને ખબર છે ?
"હા, ડાબા હાથના એલ્બોના ફેક્ચારનું"

"તમને કઈ દવાઓનું રીએક્શન આવે છે?"

"સલ્ફા, એસ્પીરીન"

"ઓપરશન દરમિયાન લોહી ચડાવવાની જરૂર પડે તો તમે સંમત છો ?

"હા"

"ઓપરશન દરમિયાન કોઈ પણ કોમ્પ્લીકેશન થાય તો તે માટે તૈયાર છો ને ?

"હા"

આ બધા પ્રશ્નો અહિયા ઓપરશન પૂર્વે સામાન્ય છે. કારણ કે દાક્તરો સામે દર્દીઓ તરફથી ક્મ્પન્શેસન માટે થતા કેસોમાં ઓસ્ટ્રેલિયા વિશ્વમાં પ્રથમ છે. એટલે અહિયા ઓપરશન પૂર્વે સંપૂર્ણ તકેદારી લેવામાં આવે છે. થોડી મીનીટો પછી જે સર્જન મારું ઓપરશન કરવાના હતા તે ડો. લીઅમ ખુદ મને મળવા આવ્યા. મને આશ્વાસન આપતા તેમને કહ્યું,

"માય નેઈમ ઇઝ ડો. લિઅમ. આઈ વિલ ઓપરેટ યોર હેન્ડ. ડોન્ટ વરી, એવરીથીંગ વિલ બી ઓલ રાઈટ" અને મારી સામેં સ્મિત કરી તેમણે વિદાય લીધી.

અંતે અનેથેસીયા આપનાર દાક્તર આવી ચડ્યા. તેમણે મને એનેથેસીયાની વિધિ સમજાવી. મેં સંમતી આપી. એટલે તેણે  મને એનેથેસીયા આપવાનું શરુ કર્યું. થોડી મીનીટોમાં હું સંપૂર્ણ બેભાન બની ગયો.

સાહસીક પ્રવાસન નહી, પ્રવાસમાં સાહસ : ડૉ. મહેબૂબ દેસાઈ

પ્રવાસના અનેક પ્રકારોમાં એક પ્રકાર છે સાહસિક પ્રવાસ. સાહસિક પ્રવાસમાં પ્રવાસી સાહસીક કાર્યો દ્વારા આનંદ મેળવવાનો પ્રયાસ કરે છે. ડેઝર્ટ રાયડીંગ અર્થાત રણની રેતીમાં કાર ચલાવવી કે તેમાં સફર કરવી. દુબઈમાં આ પ્રકારનો આનંદ મેં પણ માણ્યો છે. પેરા ગ્લાઈડીંગ કે હેન્ગ ગ્લાઈડિંગ અર્થાત પતંગિયા જેવા ખુલ્લા વિમાનમાં આકાશમાં ઉડવું. રોક ક્લાઈમ્બિગ અર્થાત પથ્થરના પહાડો પર ચડવું. બંજી જમ્પિંગ અર્થાત શરીર પર દોરડું બાંધી ઊંડી ખીણમાં કૂદવું. માઉન્ટનિયરિંગ અર્થાત પહાડો ચડવા. સાહસીક પ્રવાસના શોખીનો માટે આ બધા આનંદ આપતા કાર્યો છે. તેમાં ક્યારેક પ્રવાસી તકલીફમાં પણ મુકાય જાય છે. મારા એક મિત્રએ દોરડું બાંધી ખીણમાં કુદકો માર્યો હતો. તેમની ગરદનને નુકશાન થયુ અને તેમને ઇસ્પીતાલે પહોંચાડવા ૭૦૦ ડોલર ખર્ચવા પડ્યા હતા.એટલે સાહસિક પ્રવાસમાં પણ પ્રવાસીએ સંપૂર્ણ તકેદારી રાખવી જરૂરી છે. પોતાના સ્વાસ્થને ધ્યાનમાં રાખી પ્રવાસીએ સાહસ કરવું જોઈએ.

સાહસિક પ્રવાસ કે અન્ય કોઈ પણ પ્રકારના પ્રવાસમાં અકસ્માત થવાની સંભાવના રહેલી છે. માટે વિદેશ જતા દરેક પ્રવાસીએ ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સ લેવો અનિવાર્ય છે. કારણ કે ટ્રાવેલિંગ ઇન્સ્યુરન્સ ઘણી બધી બાબતો અંગે પ્રવાસીને સુરક્ષા આપે છે. જેમ કે ફ્લાઈટ ચુકી જવી, સામાન ખોવાઈ કે ચોરાઈ જવો, પાસપોર્ટ ગુમ થઇ જવો, પ્રવાસમાં માંદા પડવું, પ્રવાસમાં અકસ્માત થવો વગેરે બાબતોમાં ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સ પ્રવાસીને આર્થિક રીતે સહાય કરે છે. અને તેને થયેલ નુકસાનની ભરપાઈ કરે છે. માટે વિદેશમાં પ્રવાસે જતા દરેક પ્રવાસી માટે ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સ અનિવાર્ય છે. કારણ કે વિદેશમાં મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ અત્યંત ખર્ચાળ છે. વળી, પ્રવાસી ગમે તેટલું પરફેક્ટ પ્રવાસનું આયોજન કરે, પણ ધાર્યું તો ધણીનું અર્થાત ઈશ્વરનું જ થાય છે. એવા કપરાં સંજોગોમાં ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સ પ્રવાસીને ઘણો ઉપયોગી થઇ પડે છે. ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સ કઈ કંપનીનો લેવો એ પ્રવાસી ઉપર નિર્ભર છે. પ્રવાસી એ અંગે તેના એજન્ટની સલાહ લઇ શકે છે. જો કે તેના ક્લેઈમની વિધિ ઘણી અટપટી છે. તે માટે પ્રવાસીએ પ્રવાસ પૂર્વે પોતાના ટ્રાવેલિંગ એજન્ટ પાસેથી  ટ્રાવેલિંગ ઇન્સુરન્સની પોલીસી અને તેની જાણકારી મેળવી લેવી જોઈએ. વળી, પ્રવાસના આરંભ પૂર્વે ટ્રાવેલિંગ એજન્ટની સપૂર્ણ વિગતો પણ પોતાની ડાયરીમાં પ્રવાસીએ નોંધી લેવી જોઈએ. જેથી વિદેશમાંથી જરૂર પડ્યે ટ્રાવેલિંગ એજન્ટનો સંપર્ક કરી શકાય. અને પોતાને થયેલ નુકસાન કે અકસ્માતનું વળતર મેળવવાની કાર્યવહી હાથ ધરી શકાય.

આગળ જણાવ્યા મુજબ પ્રવાસમાં કેટલાક એવા પણ સંજોગો સર્જાય છે જેમાં પ્રવાસી ન ઈચ્છે તો પણ કુદરતી કે આકસ્મિક અકસ્માતમાં સપડાય જાય છે. મેં મારા પ્રવાસનું મારી દ્રષ્ટિએ સંપૂર્ણ આયોજન કર્યું હતું. પણ ધાર્ય તો ઈશ્વરનું જ થાય છે. આપ અનેક તકેદારીઓ સાથે  પ્રવાસ કરતા હો છતાં અકસ્માત થવાનો જ હોય તો કોઈ તેને રોકી શકતું નથી. એવા સમયે પ્રવાસીની કસોટી થાય છે. અકસ્માતમાંથી પોતાની જાતને સ્વસ્થ રીતે બહાર કાઢવી. અર્થાત પુનઃ સ્વથતા મેળવવી. એ પછી પ્રવાસ આગળ ધપાવવો કે ટૂંકાવવો એ નિર્ણય ખુદ પ્રવાસીએ જ લેવો પડે છે. એ સમયે તેણે મનને મક્કમ કરી, સાહસિક મનોવૃત્તિ કેળવવી પડે છે. અને તેમાંથી બહાર નીકળી પ્રવાસને આનંદપૂર્વક પૂર્ણ કરવા પ્રયાસ કરવો પડે છે. અથવા પ્રવાસને ટૂંકાવી પોતાના મુળ દેશ પરત જવાનો નિર્ણય લેવો પડે છે. આવા કપરા સંજોગોમાં સ્વસ્થ મને વિચાર કરી જે પ્રવાસી નિર્ણય કરે તે જ સાચો પ્રવાસી છે. એવા સમયે  પ્રવાસી માત્ર પોતાના અંગે જ વિચારતો નથી. પણ પોતાના સાથી પ્રવાસીઓ અંગે પણ વિચારે છે. કપરાં સંજોગોમાં પણ પ્રવાસ અને તેની સાથેના પ્રવાસીઓને ધ્યાનમાં રાખી નિર્ણય કરે છે.  

એવો જ એક અકસ્માત મારા પ્રવાસમાં પણ મેં અનુભવ્યો. તા ૧૪ જુન મારા માટે અકસ્માત લઈને આવશે તેની મને પણ ખબર ન હતી ? એ દિવસે મુસ્તાકભાઈના કુટુંબ સાથે અમે મેલબોર્ન ગાર્ડન અને તેની આસપાસના મોલમાં જવાનું આયોજન કરેલ. શહેનાઝએ માટે સવારે વહેલા ઉઠી, ભોજન બનાવી પેક કરવા માંડ્યું હતું. હજુ નીકળવાને વાર હતી એટલે સવારના નિત્યક્રમ પૂર્ણ કરી મેં મારા લેખનના ટેબલ ઉપર લેપટોપ ખોલ્યું. અને કુરાને શરીફની તફ્સીરના વિદ્વાન ઇબ્ન કથીરનો અપૂર્ણ લેખ પૂર્ણ કરવા બેઠો. એકાદ કલાકમાં એ પૂર્ણ કરી નાખ્યો. થોડી કમર સીધી કરવા મેં બેઠક ખંડ તરફ કદમો માંડ્યા. મુસ્તાકભાઈ એ સમયે બેઠક ખંડમાં પોતા મારવાના મશીનથી ઘરમાં પોતા મારી રહ્યા હતા. એકદમ લીસી ટાઈલ્સ અને તેના પર ગરમ પાણીના પોતા. મેં જેવું ડગલું ભર્યું કે તુરત મારો પગ લપસ્યો. અને હું નીચે ફસડાઈ પડ્યો. મારા આખા શરીરનું વજન મારા ડાબા હાથની કોણી પર આવી ગયું. અને હાડકું તૂટ્યાનો અવાજ મારા કાને પડ્યો. એક પળમાં તો ન થવાનું થઇ ગયું. આ એ જ હાથ હતો જેના પર આજથી લગભગ ૨૫ વર્ષો પહેલા એક અકસ્માતને કારણે ઓપરશન થઇ ચૂક્યું હતું. એ સમયે મારી કોણીને જોડતા હાડકામાં એકથી વધારે ક્રેક પડ્યા હતા. પરિણામે ભાવનગરના જાણીતા ઓર્થોપીડીક ડો. દિનકરભાઈ ધોળકિયાએ તાર બાંધી એ બધા ફેક્ચારોને જોડ્યા હતા. આજે ૨૫ વર્ષ પછી એ જ હાથે અને એજ સ્થળે મને ઈજા થઇ હતી. ફર્શ પર પડતા જ મારા મુખમાંથી શબ્દો સરી પડયા,

"મુસ્તાકભાઈ તમારા પોતાને કારણે આ બન્યું. જરા મારું ધ્યાન તો દોરવું હતું."

પણ ઘટના ઘટી ચુકી હતી. હવે તેના અંગે વધુ ચર્ચાને સ્થાન ન હતું. મારી પત્ની સાબેરા, શહેનાઝ અને આદિલે મને ઉભો કર્યો. મને મોટું નુકસાન થયાનો અણસાર આવી ગયો હતો. મેં તુરત હાથને ઝોળીમાં નાખી મુસ્તાકભાઈને એક્સરે માટે મને લઇ જવા કહ્યું. પણ મારી બદનસીબી હજુ મારી સાથે જ હતી. ૧૪ જુનના રોજ રવિવાર હતો. ઓસ્ટ્રેલિયામાં રવિવારે બધું બંધ હોય. હોસ્પિટલમાં પણ માત્ર હાર્ટ પેશન્ટને જ ટ્રીટમેન્ટ મળે. બાકીનાને દાકતરની અનુકુળતા મુજબ રાહ જોવી પડે. વળી, અહિયા એક્સરે કરાવવા માટે પણ દાક્તરનો સંદર્ભ પત્ર અનિવાર્ય છે. એ વગર કોઈ તમારો અકસરે પણ ન કાઢી આપે. એટલે એક્સરે હવે સોમવારે જ કઢાવવાનું નક્કી થયું. ધીમે ધીમે મારા ડાબા હાથની કોણીમાં સખ્ત દુખાવો શરુ થયો. ત્યાં જ ફેકચર હોવાનો મને અહેસાસ થયો. મુસ્તાકભાઈએ મને પોતાની પાસે જે પેઈન કિલર હતી તે લઇ લેવા વિનંતી કરી. પણ મારા શરીરની તાસીર મુજબ મને સલ્ફા ડ્રગનું  રીએક્શન આવતું હોય, મેં તે લેવાની ના પડી. દુખાવો ધીમે ધીમે અસહ્ય બનતો ગયો. એવી કપરી સ્થિતમાં અચાનક મને મારા મિત્ર અને મારા કમરની સારવાર કરનાર ડો. ભરતભાઈ દવે યાદ આવી ગયા. તેમણે મને કમરના દુખાવાને ધ્યાનમાં રાખી પ્રવાસમાં લઇ જવા માટે કેટલીક ટેબલેટસ આપી હતી. તે મારા મેડીકલ બોક્ષમાં હતી. પણ તે લેવાય કે નહિ તેની દ્વિધામાં હું હતો. મેં તુરત ભરતભાઈને એસએમએસ કર્યો.

"મને અકસ્માત થયો છે અને ડાબા હાથે ફેકચર લાગે છે. ખુબ દુખાવો છે. આપે આપેલ પેઈન કિલર લઇ શકું ?"

પાંચેક મીનીટમાં જ જવાબ આવ્યો.

"દુખાવા અનુસાર તે લઇ શકો છો"

અને મેં તે ટેબ્લેટ તુરત લઇ લીધી. પરિણામે દુખાવામાં થોડી રાહત થઇ. રવિવારની રાત્રી મારા માટે કપરી નીવડી. અસહ્ય દુખાવાએ મારી નિંદ્રા હણી લીધી હતી. જેમ તેમ કરી રાત્રી પસાર કરી. સવારે હું મુસ્તાકભાઈ સાથે તેમના ફેમીલી ડોક્ટર શફીને ત્યાં પહોંચી ગયો. ત્યાં પણ લાંબી લાઈન હતી. મુસ્તાકભાઈએ વિનંતી કરી ઇમરજન્સીમાં મને લઇ લેવા વિનંતી કરી. લગભગ વીસેક મિનિટના ઇન્તેઝાર પછી ડો. શફી સાથે મુલાકાત થઇ. તેમણે મને તપાસી એક્સરે માટે ભલામણ કરી આપી. અને એકાદ કલાક પછી એક્સરે સાથે પુનઃ મળવા કહ્યું. અમે ત્યાંથી સિધ્ધાં એક્સરે ક્લીનીક પર પહોંચ્યા.એક્સરે કરાવી અમે પાછા ડો શફીની ક્લીનીક પર પહોંચ્યા. તેમણે એક્સરે જોઈની કહ્યું,

"આ તો કોમ્પ્લિકેટેડ કેસ છે. એકવાર આ હાથ પર ઓપરેશન થઇ ચૂક્યું છે. એટલે આના પર હું પ્લાસ્ટર નહિ કરું શકું. આપે કોઈ ઓર્થોપેડિક સર્જનને જ બતાવવું પડશે. હું અહીની હોસ્પિટલમાં આપને જવાની ભલામણ કરું છું."

મેં કહ્યું,

"હું તો ૧૭મીની હોબાર્ટની રીટર્ન ટીકીટ લઈને આવ્યો છું."

"તો પછી પ્લાસ્ટર સાથે તમે વિમાની સફર નહી કરી શકો" ડો. શફીએ કહ્યું.

અમે ઘરે આવ્યા. ઘરે આવી મેં મારા પુત્ર ઝાહીદને હોબાર્ટમાં ફોન કરી સંપૂર્ણ સ્થિતિથી વાકેફ કર્યો. તેણે મને કહ્યું,

"ડેડ, તમે પ્લાસ્ટર કરાવ્યા વગર હોબાર્ટ આવી જાવ. આપણે અહિયા ઓર્થોપેડિકની સલાહ મુજબ સારવાર કરીશું"

૧૭મીની સવારની ૬.૩૦ની ફ્લાઈટમાં હું અને સાબેરા મેલબોર્નથી હોબાર્ટ આવવા નીકળ્યા. એરપોર્ટ પર અમને મુકવા માટે મુસ્તાકભાઈ, શહેનાઝ અને આદીલ આવ્યા હતા.વિદાય વેળાએ શહેનાઝ ગળગળી થઇ ગઈ. તેની આંખો ઉભરાઈ આવી. રૂંધાયેલ સ્વરે તે બોલી,

"કાકા, મારા ઘરમાં આપને આ અકસ્માત થયો. મને માફ કરશો."

"બેટા, એવું મનમાં ક્યારેય ન રાખીશ. જબ જબ જો જો હોના હૈ તબ તબ સો સો હોતા હૈ. પ્રવાસમાં તો આવી ઘટનાઓ બનતી જ રહે છે" અને અમે પતિ-પત્ની પ્રવાસમાં અચાનક આવી પડેલ મુસીબતની ચિંતામાં સવારે ૭.૩૦ કલાકે હોબાર્ટ પહોંચ્યા.